Help, onze ondergrond zit vol. Maak ruimte door kabels en leidingen te bundelen

De ondergrond in de binnensteden zit op veel plaatsen overvol. En er moet de komende jaren nog zoveel de grond in, zoals warmtenetten, ondergrondse opslag van water en elektriciteitskabels. Waar laten we alles? Over die vraag heeft Arjan Visser van Antea Group zich het hoofd gebroken. In opdracht van het Centrum Ondergronds Bouwen stelde hij een catalogus samen met oplossingen om ruimte te besparen.

Arjan Visser, tijdelijk projectleider voor het COB, deed het afgelopen jaar onderzoek naar het bundelen van kabels en leidingen. De best practices die hij tegenkwam, zijn online verzameld in de Catalogus Bundelingstechnieken. Het doel is om alle partijen die in de ondergrond werken te inspireren. “De druk op de ondergrond groeit met de dag. Dus moeten we slimmer en compacter gaan werken.” 

Voordelen

Visser: “Bundeling heeft veel voordelen: we creëren meer ruimte in de ondergrond. Bijvoorbeeld door meer onder elkaar te plaatsen in plaats van naast elkaar. Hierdoor blijft aan weerszijde meer ruimte over voor andere zaken. Straten hoeven minder vaak open als je vanuit centrale putten onder straten door kunt werken.” Een belangrijk voordeel is ook dat door bundeling van kabels en leidingen het aantal graafschades vermindert. “Alles komt compacter en dieper in de grond te liggen. Hierdoor wordt de kans kleiner dat je met graven iets raakt. Bovendien worden de kabels en leidingen beter beschermd wanneer je ze bundelt in een betonnen bak of in een mantelbuis. Door te bundelen is ook de exacte ligging duidelijker te bepalen en dat is cruciaal voor iedereen die met een graafmachine aan de slag gaat.” 

Geen tie-rips

Bundeling is niet een kwestie van kabels met wat tie-rips aan elkaar knopen. Oplossingen zijn onder andere aanleg onder bomen of ander groen, kabelgoten, integrale leidingentunnels en mantelbuisputconstructies waarin kabels en leidingen die onder de grond worden gebundeld. Visser: “Vooral bij nieuwbouwprojecten zijn er tal van mogelijkheden voor bundeling. Zo is bij de Zuidas in Amsterdam een dubbele leidingtunnel gebouwd van vijfhonderd meter lang. Die is zo groot dat je er rechtop doorheen kunt lopen. Ruim baan voor nieuwe kabels en leidingen dus en inclusief reservecapaciteit voor de toekomst.” 

Voorbereiding

“Een nieuwe kabel of leiding leggen vraagt steeds meer voorbereiding”, legt Visser uit. “Het is een complexe puzzel waarbij alle betrokkenen hun eigen belangen hebben. En elke ondergrond heeft zijn (on)mogelijkheden. Hoofdrolspeler is meestal de gemeente. Die heeft de regie, zowel boven- als ondergronds. De gemeente moet dus in een vroeg stadium initiatief nemen en alle partijen aanhaken om samen afspraken te maken over het ruimtegebruik. Helaas zijn er nog weinig standaardoplossingen, dus moet voor elk project gekeken worden wat er mogelijk is. Dat is ook de reden waarom we deze catalogus hebben samengesteld.”

Kosten

Altijd is er de vraag hoeveel het kost en wat het oplevert. Bundeling vraagt in de meeste gevallen om een extra investering. Die verdient zichzelf op termijn terug, maar de vraag is vaak wie ervan profiteert. Het zijn tot nu toe vooral de gemeenten die deze extra kosten betalen, terwijl ook andere partijen er baat bij hebben omdat ze bijvoorbeeld minder last hebben van graafschades en efficiënter kunnen werken.” 

Discussie

Bundeling heeft ook enkele nadelen. Sommige kabels en leidingen verdragen elkaar slecht. Zo mag een waterleiding vanwege veiligheidsredenen niet te dicht in de buurt komen van elektriciteitskabels en moeten gasleidingen voldoende afstand hebben tot andere kabels en leidingen. Netbeheerders moeten het eens worden over de vraag hoe leidingen en kabels te bundelen zijn. Sommige leidingen kun je bijvoorbeeld wel in een haakse hoek leggen, andere niet. Een ander nadeel is dat het soms lastiger wordt om onderhoud of reparaties uit te voeren, wanneer het kabels of leidingen betreft die onder andere kabels liggen en die je dus alleen vanaf de zijkant kunt benaderen.

De catalogus geeft naast objectieve informatie ook ruimte aan dit soort discussies in het hoofdstuk ‘Subjectieve bijdragen’. Hierin staan meningen, bedenkingen en adviezen vanuit de praktijk die kunnen helpen bij het maken van afwegingen.

Volgens Visser is het duidelijk: “In binnenstedelijke gebieden moeten we wel bundelen, want er is gewoon niet genoeg ruimte om alles naast elkaar te blijven leggen met alle ontwikkelingen die gaande zijn en ook ruimte vragen in de ondergrond.” 

Lievelingsproject

Visser heeft in zijn onderzoek allerlei projecten gezien, maar wat is zijn lievelingsproject? “Grote tunnels bij nieuwbouwprojecten zijn natuurlijk heel indrukwekkend, maar ook in bestaande wijken zien we mooie oplossingen. Een sterk staaltje vind ik de Robert Fruinstraat in Rotterdam: het is een smalle stadsstraat, waar onder de grond een soort snelweg voor kabels en leidingen ligt. Door slim te bundelen is het hier gelukt om ook nog ruimte te maken voor een ondergrondse waterberging. Dat vind ik inspirerend.” 

Meer informatie: De Catalogus Bundelingstechnieken maakt deel uit van de serie ‘groeiboeken’ van het COB.