Gemeente is initiatiefnemer en regisseur in de ondergrond
Een gemeente is eigenaar van de openbare ruimte. In die rol ontwikkelt, beheert en legt ze infrastructuur aan. Maar is zij ook op de hoogte dat zij wordt gezien als initiatiefnemer en regisseur in de ondergrond?
Een gemeente is eigenaar van de openbare ruimte. In die rol ontwikkelt, beheert en legt ze infrastructuur aan. De focus van de (her)inrichting ligt op wat zichtbaar is, dus de bovengrond. De ondergrond is hierbij volgend. Gezien de beperkingen in en van de ondergrond ontdekte men samenhangend ontwerpen. Dit leidt ertoe dat gemeenten meerjarenplannen opstellen waarbij alle stakeholders betrokken zijn die ook een claim leggen op de onder- en bovengrondse ruimte.
Initiatiefnemer
Uiteindelijk komt er een plan dat omgezet wordt tot een project met een projectorganisatie die ontwerpt en uitvoert. De structuur is grofweg, bestuurlijk opdrachtgever (wethouder) en ambtelijk opdrachtgever (sectordirecteur) die eindverantwoordelijk is voor de ontwikkelbudgetten.
Een projectleider krijgt de opdracht om met stedenbouwkundigen een ontwerp te maken waarin een ondergrondse inventarisatie en afstemming met netbeheerders een plaats heeft. Vervolgens zet een ingenieursdienst dit om naar een technisch ontwerp (bestek).
In het bestek staan op de tekening alle kabels en leidingen in het gebied op basis van de KLIC, gegevens van netbeheerders en proefsleuven of non destructieve methoden. Daarnaast krijgt de CROW 500 een plek in het bestek waarmee een aannemer zijn extra werkzaamheden kan declareren als deze tijdens de werkzaamheden onbekende kabels en/of leidingen tegenkomt. Stagnatie in de uitvoering geeft zoveel meerkosten dat dit ruimschoots de voorbereidingskosten verantwoordt.
Binnen een gemeentelijke projectorganisatie is een interne opdrachtgever - opdrachtnemer relatie. Hierbij geeft de ambtelijke opdrachtgever een opdracht aan een interne projectleider. In de interne opdrachtgever – opdrachtnemer relatie zit de sleutel hoe men omgaat met kabels en leidingen, krijgt de opdrachtnemer wel of niet de financiële ruimte?
Regisseur van de openbare ruimte
Je ziet in steeds meer steden de functie van stadsregisseur met de taak om koppelkansen te vinden dat stakeholders in samenwerking ontwerpen en uitvoeren.
Een regisseur bij gemeenten acteert ver voor de initiatieffase door voeding te houden met alle stakeholders voor een continu wederzijdse informatiestroom. De regisseur verbindt en erkent de belangen van alle stakeholders, om de openbare ruimte in te richten volgens het principe “maatschappelijk de meest verantwoorde keus” met minder hinder, schade en kosten. Hiervoor zijn twee instrumenten:
- Regie: de bestuursrechtelijke invulling van de rol van de gemeente (in wezen het tijdstip, locatie, wijze van uitvoering, afstemmen van de werkzaamheden).
- Coördinatie: de samenwerking met en tussen de betrokken partijen. Het in samenwerkend verband brengen, zodat werkzaamheden tegelijkertijd worden uitgevoerd.
De kunst is om beide instrumenten situationeel in te zetten, coördinatie om te verbinden en regie om verbinding af te dwingen, vanuit min of meer een onafhankelijke positie.
Het belang van gemeenten is zo min mogelijk hinder en leveringsonderbrekingen, het actief sturen op CROW 500 loont hierbij. Steeds meer gemeenten investeren in een dergelijke functie omdat er vele maatschappelijke opgaven de komende jaren starten. Gemeenten met een dergelijke functie zijn nu al succesvoller in het bereiken van het maatschappelijk doel.
