Altijd graven melden

De rol van een gemeente bij graven is divers. De gemeente kan opdrachtgever zijn, zoals bij het aanleggen van een nieuw riool, en netbeheerder van bestaande riolen. Een gemeente is ook vergunningverlener voor anderen die in het ondergrondse domein moeten zijn. De gemeente Deventer vertelt over deze veelzijdige functie.

Als er iemand veel van de kabels en leidingen in Deventer afweet, dan is het Hans van Haasteren. Hij is coördinator kabels en leidingen voor deze gemeente. Deventer heeft zo’n 450 miljoen euro aan ondergrondse infrastructuur die sinds 1850 opgebouwd is. Denk aan gas, water en nu steeds meer voor de energietransitie. Van Haasteren noemt in dit verband warmte- en koude opslag, reservoirs voor warm water, aansluiten van riolen op warmwaterbronnen die gebruikt gaan worden voor bijvoorbeeld flats.

Vergunning verlenen

De gemeente verleent vergunningen voor het leggen en verleggen van kabels en leidingen. Van Haasteren: ‘Daarnaast komt alles dat met kabels en leidingen te maken heeft, langs, zoals projecten van de gemeente zelf of van particulieren.’  Van Haasteren kijkt bij deze plannen of er raakvlakken zijn met het ondergrondse:

‘Wij geven aan hoe en waar de kabels en leidingen moeten liggen. Voordat je de grond in mag, moet je een instemmingsbesluit van de gemeente hebben. Je geeft vervolgens vijf dagen van te voren aan dat je op een bepaalde dag gaat graven en hoe lang het duurt. Andere netbeheerders kunnen dat ook zien.’

Verder moet de burger voorgelicht worden, als er overlast gaat plaatsvinden. Bijvoorbeeld als er verkeersomleggingen zijn. De uitvoeder van de netbeheerder is verantwoordelijk voor communicatie.

Netbeheerder

Maakt iemand graafschade bij een andere netbeheerder, dan lossen ze dat meestal onderling op. Van Haasteren legt uit dat de gemeente geen inzicht heeft in hoeveel schades dat zijn, behalve natuurlijk als er een gemeentelijke riolering of verkeerslichtkabels worden geraakt. ‘Omdat wij dan netbeheerder zijn, gaan we claimen bij de veroorzaker om dat te herstellen,’ aldus Van Haasteren.

Uitvoerder

Alleen bij  verkeersregelinstallaties en riolen, is de gemeente Deventer zelf uitvoerder. De gemeentelijke netbeheerder van het riool informeert de andere netbeheerders dat er aan het riool gewerkt gaat worden en dat er eventueel schades kunnen ontstaan. Van Haasteren:

‘We hebben inzicht in alle graafbewegingen. Graafmeldingen worden allemaal vastgelegd in ons MOOR systeem, een applicatie die vergunningen verwerkt en die 200 gemeentes hebben. De meeste netbeheerders werken hier ook mee.’

Beheergroep

De gemeente heeft ook een rol bij bouwprojecten. Van Haasteren illustreert aan de hand van een voorbeeld: ‘Je hebt een project waarbij een oud stadsdeel wordt heringericht. Er worden nieuwe gebouwen ingezet, de openbare ruimte wordt anders ingevuld. Een stedenbouwkundige maakt een tweedimensionaal plan dat voorgelegd wordt aan de gemeentelijke beheergroep. De beheergroep bestaat uit afgevaardigden van het dagelijkse stadsbeheer, zoals infra, groen, riolering, verkeer en verlichting, die de komende twintig jaar het nieuwe project moeten onderhouden. Deze kijkt welke knelpunten kunnen ontstaan bij het toekomstige gebruik en onderhoud. Ik vraag dan meteen of er Klic-melding gedaan is voor de ligging van de huidige kabels en leidingen en voor het maken van een ondergrondse obstakelkaart.’

Richtlijn

De projectleider is verantwoordelijk voor het ontwerp: wat op het maaiveld komt, mag niet geconfronteerd worden met wat in de ondergrond komt of al ligt. ‘Daarna moeten we kijken of wat er bovenop de huidige structuur komt, in overeenstemming is met de richtlijn. Liggen er bijvoorbeeld geen kabels te dichtbij bestaande warmte leidingen of hoe gaan de kruisingen van de kabels geregeld worden.’

Programma van eisen

Van Haasteren vervolgt:

‘Als gemeente hebben we een programma van eisen waarin de richtlijnen voor kabels en leidingen staan. Daaraan moeten ontwerpers en projectleiders zich houden.’

Er kunnen knelpunten ontstaan die tussen projectleiders en netbeheerder worden besproken. Zij moeten er samen uitkomen wie waar welke kabel legt.

Nutstracé

Vervolgens geeft de gemeente aan wat het nutstracé moet worden; dat is de ondergrond en kan links of rechts van de straat zijn, of in het midden. Via de richtlijnen in de NEN 7171 kan de netbeherder de dieptes en afstanden vinden waarin de kabels en leidingen kunnen liggen, waar het riool ligt en waar andere ondergrondse infrastructuur, zoals vuilniscontainers en de opslag van warm water, komt.

Telecom

Een andere taak van de gemeente is het instemmingsbesluit voor telecom. De wet schrijft voor dat de gemeente moet gedogen dat er telecomkabels liggen. Van Haasteren: ‘Je moet je voorstellen dat glasvezelbundels kunnen verschillen van 3 tot wel 50 centimeter dik. De netbeheerder moet dan onderling met de andere netbeheerders van gas, water en warmwater overleggen hoe het komt te liggen. De verantwoording voor de onderlinge ondergrondse ordening ligt dan ook bij de netbeheerders.’

Toezichthouder en verbinder

De gemeente houdt toezicht op de naleving van alle graafregels, of het nu om een nieuwbouwproject of in de bestaande openbare ruimte gaat. Verder heeft de gemeente een paar keer per jaar contact met alle accountmanagers van de netbeheerders. Van Haasteren:

‘Per project hebben we een netbeheerdersvergadering over kabels en leidingen. Bovendien komen de accountmanagers van alle netbeheerders in onze gemeente twee keer per jaar bij elkaar. In het voorjaar gaat het over allerlei regels en knelpunten (Algemene Voorwaarden Ondergrondse infrastructuur, AVOI). In november wordt gesproken over werk dat de gemeente het komende jaar en de komende vijf jaar gaat uitvoeren. Zo weten alle netbeheerders wat er gaat spelen.’

Raakvlakken

Netbeheerders antwoorden met welke projecten zij zelf hebben. Beide plannen worden over elkaar heen gelegd, zodat iedereen weet wat de raakvlakken zijn. Als een waterleidingbedrijf een groot deel van de leidingen wil vervangen, maakt het een kaart en die wordt over de kaart van de gemeentelijke (onderhouds)projecten gelegd. Van Haasteren: ‘Dan weten we precies wie waar wanneer werkt en proberen we dezelfde werkzaamheden samen te laten vallen.’ Zo hoeft de ondergrond maar een keer open. Het blijft echter moeilijk om dit goed af te stemmen. Vaak zijn er knelpunten, zoals jaarplanningen, gebrek aan het juiste personeel of domweg het niet beschikbaar zijn van kabels op de markt die alle goede bedoelingen teniet kunnen doen. Het blijft een enerverend vak waarin je je niet hoeft te vervelen.