“Van fouten leer je het meest”

Oud-inspecteur Rezel schrijft een boek over graafwereld

Dicky Rezel werkte dertien jaar als inspecteur voor Agentschap Telecom (RDI). Zijn ervaringen heeft hij opgeschreven in het boek Meters Maken! Het KLO interviewde hem over het groeiende aantal graafschades, ernstige ongelukken en buitenlandse graafploegen. “Het is onverteerbaar dat er zoveel fout gaat."

Je bent nu een paar jaar met pensioen. Waarom laat dit onderwerp je niet los?
“Ik kan er slecht tegen dat wij (de BV Nederland) elk jaar veertig miljoen euro weggooien. Dat geld betalen jij en ik aan de netbeheerder als netbeheerskosten. Bovendien is het verspilling van vakkundige menskracht waar in deze tijd juist veel behoefte aan is.” 

Rezel heeft zijn ervaringen als inspecteur opgetekend om te leren van fouten: “Ik heb van alles voorbij zien komen. Dat was ook de reden om dit boek te schrijven.”

Bij graafwerkzaamheden gaat het eens op de achttien keer mis. Dit getal is al een paar jaar stabiel, terwijl het aantal graafwerkzaamheden jaar op jaar toeneemt. Is het glas halfvol of halfleeg?
“Ik zeg: halfleeg, want het aantal schades groeit dus vrijwel net zo hard als het aantal werkzaamheden, met alle risico’s op letsel of erger. Dat is vooral erg als je bedenkt dat je de veel graafschades kunt voorkomen met een relatief beperkte inspanning.”

In Urk brandden vijf woningen

tot de grond toe af

Hoe dan?
“Door de regels te volgen die de graafwereld (vertegenwoordigd door het Kabel en Leiding Overleg) zelf heeft opgesteld in de CROW 500. Er is een mentaliteitsverandering nodig, want in de graafketen gaat geld nog te vaak boven veiligheid.”

Gravers krijgen vaak de schuld als het misgaat. Terecht?
“Nee, de problemen ontstaan vaak eerder in de keten. Als het eenmaal fout zit, dan komt dat tot uiting in de sleuf. Bijvoorbeeld: als een netbeheerder zijn kabels en leidingen niet goed registreert, denkt een graver na een paar keer: ik hoef niet op de KLIC te kijken, want die klopt toch nooit! Of als een aannemer een klus heeft aangenomen voor te weinig geld, moet de graver tijd winnen door zo snel mogelijk te werken. Dat betekent een grotere kans op fouten.  Neem nu het incident in Urk, daar werd een gasleiding aangezien voor een waterleiding: het zaakje explodeerde en vijf woningen brandden tot op de grond toe af. De aannemer heeft hier de schuld gekregen, maar dat wil niet zeggen dat anderen geen fouten hebben gemaakt. Lees de jurisprudentie over Urk maar, dan zul je het begrijpen.”

Hoe kunnen we gravers helpen om fouten te voorkomen?
“Het zijn meestal praktisch geschoolde mensen die met hun handen werken. Ze lezen weinig boeken en hebben soms moeite met het lezen van de KLIC. Zij hebben daarom duidelijke instructies en begeleiding nodig van een ervaren voorman. Maar daar gaat het soms fout: ik kwam regelmatig gravers tegen die zonder voorman aan het werk waren. Die voorman zat dan bij een andere klus. Dat is een risico en vraagt om problemen.”

Hoe kijk je aan tegen de inzet van buitenlandse ploegen?
“Aan de ene kant zorgen die voor veel flexibiliteit. Ik zie netwerken over heel Europa. Je hebt zo een zeer gemotiveerde ploeg uit Turkije of Roemenië hier aan het werk. Dat is mooi als de nood aan de man is, maar het levert ook praktische problemen op omdat zij onze taal en wetgeving niet kennen en een paar maanden later weer vertrokken zijn. Dan heb je een goede voorman nodig die wel Nederlands spreekt en ook de regels kent. Iemand die deze jongens goed kan begeleiden.”

Hoe kun je de kwaliteit van de graafploegen verbeteren?
“Ik zie dat veel aannemers en netbeheerders het werk uitbesteden. Vaak hebben ze zelfs geen eigen graafploegen. Waar wij in Nederland echt afwijken van andere landen is dat we vaak met zzp’ers werken. De Europese Commissie heeft ons onlangs nog op de vingers getikt dat er te weinig vaste arbeidscontracten zijn. Mijn advies: neem mensen in vaste dienst. Mensen in dienstverband kun je opleiden en bijscholen. Zo verbeter je de kwaliteit. Nu loont het niet om iemand naar een cursus te sturen als die over een paar maanden toch weer weg is. Bovendien hoort een zzp’er zelf voor scholing te zorgen en is daar niet altijd de prijs van het werk naar. Daar moet ook over nagedacht worden.”

Wat kan er beter op de werkplaats?
“Maak het verplicht om de Check&Go op het werk te hebben. Dat is een heel goede checklist gemaakt door het KLO. Als die door alle partijen strikt wordt gevolgd, dan gaat er veel minder mis.”

Wat zou je doen als je minister was?
“Ik vraag me af of je de graafketen met wetten en regeltjes in het gareel kunt krijgen. Ik denk van niet. We moeten de mentaliteit veranderen. Als mensen begrijpen welke gevaren ze lopen, gaat het aantal schades echt wel omlaag. Het onderwerp schadepreventie moet tussen de oren komen. Niemand in de keten mag zijn hoofd omdraaien als hij of zij ziet dat er iets fout dreigt te gaan. Iedereen in de keten is verantwoordelijk en dient die verantwoording te nemen. Als ik dus minister was dan zou ik hameren op scholing, scholing en scholing, dan komt die mentaliteitsverandering vanzelf.”

Moet er meer toezicht komen?
“Nee, daar ben ik geen voorstander van. Meer toezicht betekent meer controles en meer oponthoud van de werkzaamheden. Daarmee straf je de goeden onder de kwaden. Bovendien is het niet mogelijk om bij elke graafploeg een inspecteur te zetten. Er is voldoende toezicht. De vraag is wat doe je met mensen die zich niet aan de regels houden?”

In Diemen kwamen bij een gasexplosie

twee mensen om het leven

Wat stel je voor?
 “Geef meer (en flink hogere) boetes. Als je verantwoordelijk bent voor schade, wil je zo zorgvuldig mogelijk werken. Beboet daarom zowel de opdrachtgever als de grondroerder. Zo kan een overtreding meerdere boetes opleveren. In uitzonderlijke situaties gebeurt dat al. Zo heb ik een keer een schade meegemaakt geval waarbij één grondroerder en vier opdrachtgevers betrokken waren. Er werden toen vijf boetes uitgedeeld. 
Tweede punt: Maak zorgvuldig graven, zorgvuldig inmeten en zorgvuldig opdrachtgeven, onderdeel van het maatschappelijk verantwoord ondernemen. Besteed speciale aandacht aan proefsleuven. Deze graaf je voordat het werk begint, niet tijdens de werkzaamheden zelf. Maak het inmeten met GPS verplicht, zodat zowel de opdrachtgever als de opdrachtnemer weten waar ze aan toe zijn.”

Je geeft in je boek veel voorbeelden van ongelukken. Welke is je bijgebleven?
“Dat was een grote gasexplosie in Diemen, 4 september 2014. Bij het slopen van een liftschacht van een flat werd een gasleiding beschadigd. Twee mensen overleefden de explosie niet: een kraanmachinist en een medewerkster van de woningbouwvereniging. Een tragedie, terwijl het werk toch vakkundig was voorbereid. Ze hadden zelfs de gasleiding omgelegd. Helaas waren de tekeningen voor meerdere interpretaties vatbaar waardoor een stijgleiding werd beschadigd. De Onderzoeksraad voor Veiligheid heeft er een interessant rapport over geschreven, maar daar komen de overleden personen niet mee terug.”

Hoe gaan we om met schade?
“Iedereen maakt fouten. Ik ook. De vraag is hoe je daarmee omgaat. Als je een verkeerde afsluiter monteert, draai je dan de kraan gewoon dicht en ga je naar huis? Of meld je dat je een fout hebt gemaakt? In beide gevallen raak je misschien je baan kwijt, maar je kunt wel voorkomen dat er mensen gewond raken of erger en slaap je waarschijnlijk een stuk beter.”

Welke rol spelen de aannemers in het verminderen van graafschades?
“Aannemers nemen het werk aan voor een vaste prijs en oponthoud betekent verlies. Dus als er dingen misgaan, proberen ze het vaak zelf op te lossen. Dat zorgt voor levensgevaarlijke situaties, zoals het afplakken van een beschadigde gasleiding of het niet melden van schade aan een elektrakabel. 
“Je kunt pas een goede offerte uitbrengen als je precies weet wat er allemaal onder de grond ligt. Dus eerst een oriëntatiemelding doen, voordat je een kostencalculatie maakt. Dat hoort bij zorgvuldig voorbereiden. Als je dat niet doet, kom je later in tijdnood en ga je fouten maken. De vraag is: waar leg je de grens? Welke risico’s ben je bereid te nemen? Dat bepaalt de aannemer. Als deze alleen bezig is met geld en tijd, kan het mis gaan.
Vaak hoorde ik aannemers zeggen dat ze niet in de grond kunnen kijken. Dat is een slecht excuus, want je kunt van tevoren proefsleuven graven er zijn voldoende detectiemiddelen om kabels en leidingen op te sporen.”

Voor wie heb je dit boek geschreven?
“Vooral voor de jongens in de sleuf. Ik heb veel praktijkvoorbeelden opgenomen, want die zijn heel herkenbaar en van fouten leer je het meest.”

Waarom richt je je op de gravers?
“Ik heb veel sympathie voor de mannen die het graafwerk doen: echte aanpakkers die de handen uit de mouwen steken en het werk zo snel mogelijk willen afmaken zodat ze naar de volgende klus kunnen. 
“Ik heb altijd banen gehad waarbij ik met mijn handen moest werken, zoals werk op scheepswerven en installatiewerk. Bij KPN werkte ik als werkvoorbereider en later werd ik bouwcoördinator toen Volker Wessels dat deel van KPN overnam. Tot slot werkte ik van 2009 tot 2021 als inspecteur voor Agentschap Telecom. Daar kon ik mij verder verdiepen in de juridische kant van het graven en dat vind ik nog steeds interessant.”

Ga je nu van je pensioen genieten?
“Het boek was voor mij een afsluiting van mijn loopbaan bij Agentschap Telecom. Dat had ik met mijzelf afgesproken. Maar sinds de publicatie ben ik er nog dagelijks mee bezig. Ik kan het niet loslaten, want het is een prachtige wereld met heel veel facetten. Ik vind het soms jammer dat ik niet dertig jaar jonger ben.”